Avrupa pazarına sığır, kakao, kahve, palmiye yağı, kauçuk, soya veya odun ithal eden ve satan şirketler için kaynak bulma uygulamalarını Avrupa Birliği’nin yeni Ormansızlaşmadan Arındırılmış Ürünler Yönetmeliği (EUDR olarak da bilinir) ile uyumlu hale getirmek en önemli konuların başında gelmektedir. Yönetmelik hakkında çok fazla tartışma olmasına rağmen, yanlış anlaşılmalar devam etmektedir.
Yakın tarihli bir İnovasyon Forumu web seminerinde, Avrupa Komisyonu Çevre Genel Müdürlüğü’nde uluslararası ilişkiler sorumlusu olan Emanuele Pitto gerekli açıklamaları ve bağlamı anlattı.
Şirketlerin yönetmeliğe uymaya ne zaman başlaması gerekiyor?
EUDR Haziran ayında yürürlüğe girdi, ancak şirketlere ve emtia tüccarlarına yeni kurallara uymaları için 18 ay süre tanıyor. Bu da Avrupalı yetkililerin 1 Ocak 2025’e kadar uygulamaya geçmeyeceği anlamına geliyor.
Bu tarihten önce Avrupa pazarına girmiş ancak daha sonra kullanılacak ürünlerin EUDR uyumlu olması gerekmez. Örneğin, bir çiftçi soya bazlı sığır yemini 2024 yılında satın almış ve 2025 yılında ineklerine veriyorsa, yeni düzenlemelere uyması ve bir durum tespiti beyanı sunması gerekmez.
Ne ormansızlaşma sayılır ve nasıl doğrulanır?
Yönetmeliğin 2. Maddesi aşağıdaki tanımları sağlamaktadır:
Ormansızlaşma: İnsan kaynaklı olsun ya da olmasın ormanların temizlenmesi ve tarımsal kullanıma dönüştürülmesi.
Orman: Ağaçların 16,5 fitten yüksek olduğu ve gölgelik örtüsünün yüzde 10’dan fazla olduğu 1,2 dönümden fazla alana yayılan arazi.
Pitto, bir ormana yapılan her türlü müdahalenin ormansızlaşma olarak sayılacağını, küçük orman parçalarının yavaş yavaş ekin veya otlak alanına dönüştürülmesi seçeneğinin kapsam dışı olduğunu açıkladı. Yönetmeliğin Sık Sorulan Sorular bölümüne göre, çiftçilerin örneğin bir orman yangını nedeniyle doğal olarak ormansızlaşmış arazilerde üretim yapmalarına da izin verilmiyor. Bu tür arazileri tarımsal amaçlarla kullanmak yerine, yerel topluluklar ormanın yeniden oluşmasına izin vermelidir.
AB, yasal ormansızlaşma için 31 Aralık 2020 tarihini son tarih olarak kullanacak. Bu, 2021’in başından bu yana dönüştürülen arazilerde yetiştirilen hiçbir ürünün 2025’ten itibaren Avrupa pazarına girmesine izin verilmeyeceği anlamına geliyor. Ormansızlaşma ve orman tahribatına ilişkin AB gözlemevi, şirketlerin risk değerlendirmelerinde referans alabilecekleri son tarih için orman örtüsü haritaları sağlayacak, ancak şirketler kendi haritalarından ve doğrulama araçlarından da yararlanabilecek.
Şirketler tüm tedarikçileri için arazi tapusu sağlamak zorunda mı?
Arazi tapuları konusu yaygın olarak yanlış anlaşılmaktadır. Endonezya, Fildişi Sahili ve Peru gibi ülkelerdeki birçok küçük çiftçi, çiftliklerinin yasal mülkiyetini kanıtlayamamaktadır ve şirketler, tüm tedarikçilerine arazi tapusu almalarında yardımcı olmanın imkansız bir görev olduğunu düşünmektedir.
Pitto, bunun yaygın bir yanlış anlama olduğunu söyledi. Sıkça Sorulan Sorular bölümünde, çiftçilerin yalnızca ulusal yasalar gerektirdiğinde arazi tapusuna sahip olmaları gerektiği belirtilmektedir. Pitto’nun bahsettiği arazi tapularıyla ilgili diğer durum ise arazi gaspı riskinin yüksek olduğu yerlerdir. Bu gibi durumlarda, şirketlerin “ürünün gerçekten yasal olduğuna dair bilgi edinmek için gerekli özeni göstermeleri” gerekecektir.
Çoğu durumda, şirketler için daha önemli olan konu, kaynak sağladıkları arazilerin doğru coğrafi konumunu sağlamak olacaktır.
Şirketlerin EUDR’ye otomatik olarak uyum sağlamak için kullanabilecekleri bir sertifika var mı?
Şirketler ayrıca mevcut sürdürülebilirlik sertifikalarının EUDR “yeşil ışık” olarak sayılıp sayılmayacağını merak ediyor. Ancak durum böyle olmayacak. Pitto, şirketlerin durum tespiti gerekliliklerini karşılamak için herhangi bir kamu veya özel sertifika programını kullanamayacağını açıkladı.
Ancak sertifikalarla çalışan şirketler yine de avantajlı olabilir. Sertifikalı tedarik zincirleri daha düzenli olma ve daha yüksek düzeyde şeffaflık ve izlenebilirliğe sahip olma eğilimindedir; bu da şirketlere EUDR durum tespiti ve veri gereklilikleri konusunda avantaj sağlayacaktır.
Düzenleme sonucunda küçük çiftçiler dezavantajlı duruma düşecek mi?
Küçük toprak sahiplerinin sürdürülebilir, doğrulanabilir tedarik zincirlerinin bir parçası olmalarının nasıl sağlanacağı sorusu en zor sorulardan biridir ve şirketler bu yılın sonuna kadar dünyanın dört bir yanından binlerce tedarikçiyi belirleme göreviyle karşı karşıyadır.
Bu durum iki sonuca yol açabilir. Ya şirketler 2025 yılında küçük çiftçilerden tedarik yapmayı bırakacak – ki bu Etiyopya’da zaten gerçekleşiyor. Ya da onlarla çalışmaya devam edecekler ancak sadece AB dışındaki küçük çiftçilerin ürünlerini satacaklar ve daha kolay takip edebildikleri malları Avrupa’ya yönlendirecekler.
Bu zorlu bir durum olsa da Pitto, bazı küçük çiftçilerin düzenlemeyi değerli bir fırsat olarak algıladığını çünkü artan şeffaflığın “birçok aracıyı devre dışı bırakmalarına ve muhtemelen ürünleri için daha adil bir gelir elde etmelerine olanak sağlayacağını” söyledi.
Pitto, bu zorluklara rağmen, gönüllü sektör taahhütleri nedeniyle orman kaybı durdurulamadığı veya tersine çevrilemediği için EUDR’nin ileriye doğru atılmış büyük bir adımı temsil ettiğini söyledi. “Bu, talep tarafında çalışmanın gerçekten gerekli olduğunu kanıtlıyor. Gönüllü taahhütler ve sadece arz tarafıyla çok fazla ilgi çekmek zor.”
