Uluslararası Enerji Ajansı’na göre, aşırı kuraklıkların büyük ekonomilerde hidroelektrik üretimini engellemesi ve fosil yakıt kullanımında önemli bir artışa yol açması nedeniyle küresel karbondioksit emisyonları geçen yıl rekor seviyeye ulaştı.
Paris merkezli kuruluşun Cuma günü yayınladığı son raporunda, enerjiyle ilgili CO2 emisyonlarının 410 milyon mt veya yıllık %1,1 artarak 2023’te 37,4 milyar tona ulaştığı belirtildi. Artışın yüzde 40’ı hidroelektrik yerine fosil yakıtların kullanılmasından kaynaklanıyor.
Hindistan ve Çin’de, pandemi sonrası ekonomik toparlanmanın ardından kömüre aşırı bağımlılık ve artan elektrik talebi, emisyonları önemli ölçüde artırdı ve diğer ekonomilerdeki azalmaları dengeledi.
Daha zayıf muson mevsiminin hidroelektrik üretimini düşürdüğü Hindistan’da emisyonlar yıllık %7’den fazla arttı. Çin’de enerji yanmasından kaynaklanan emisyonlar %5,2 artışla 12,6 milyar tona yükseldi; bu, ülkenin temiz enerji teknolojisinin yaygınlaştırılmasındaki lider konumuna rağmen küresel ölçekte açık ara en yüksek rakam. Ajansın raporu, fosil yakıtların enerji amaçlı ve endüstriyel süreçlerde her türlü kullanımından kaynaklanan emisyonlara atıfta bulunuyor.
Bunun yerine, gelişmiş ekonomilerde emisyonlar geçen yıl %4,5 düşerek son 50 yılın en düşük seviyesine geriledi; bu durum, yenilenebilir enerji kaynaklarının daha güçlü bir şekilde devreye alınması ve enerji verimliliği önlemlerinin yanı sıra bazı bölgelerde zayıf endüstriyel üretim ve daha ılıman hava koşullarının da etkisiyle enerji talebinin azalmasıyla desteklendi.
Ajansa göre, bu ekonomilerde yenilenebilir kaynaklardan ve nükleer enerjiden elektrik üretimi toplam üretimin %50’sine ulaştı. Yenilenebilir kaynaklar tek başına elektrik üretiminin yüzde 34’ünü oluştururken, kömürün payı yüzde 17 ile tarihin en düşük seviyesine geriledi.
Avrupa Birliği’nde enerji yanmasından kaynaklanan emisyonlar, yaklaşık %0,7’lik ekonomik büyümeye rağmen yenilenebilir enerji üretimindeki artış ve hem kömür hem de gaz üretimindeki düşüş nedeniyle 2023’te neredeyse %9 oranında düştü. ABD’de %2,5’luk ekonomik büyümeye rağmen, kömür yerine yenilenebilir kaynaklardan ve gazdan elektrik üretiminin artmasıyla emisyonlar %4,1 düştü.
IEA, temiz enerji kaynaklarının dağıtımının yine de gelişmiş ekonomilerde ve Çin’de aşırı derecede yoğunlaştığını belirterek, yükselen ve gelişmekte olan ekonomilerde yatırım ve dağıtımın artırılması için daha fazla uluslararası çaba gösterilmesi çağrısında bulundu.
IEA, genel olarak küresel emisyon artışının hızının, yenilenebilir enerji ve elektrikli araçların yaygınlaşmasının desteğiyle 2023’te yavaşladığını belirtti. 2022 yılında enerji kaynaklı CO2 emisyonları %1,3 arttı.
Ajans, “Emisyonlarda hala yapısal bir yavaşlama görülüyor.” dedi. “2023’e kadar olan on yılda, küresel emisyonlar yılda %0,5’in biraz üzerinde arttı; bu, Büyük Buhran’dan bu yana en yavaş oran.”
Bu yavaşlamanın merkezinde temiz enerji yer alıyor; rüzgar ve güneş enerjisinin küresel kapasitesindeki artış, 2022 seviyelerine kıyasla %75 artışla geçen yıl neredeyse 540 gigavat’a ulaşırken, elektrikli otomobil satışları da yıllık %35 artışla 14 milyon civarına çıktı.
IEA İcra Direktörü Fatih Birol, “Temiz enerjiye geçiş son beş yılda bir dizi stres testinden geçti.” dedi. “Bir salgın, enerji krizi ve jeopolitik istikrarsızlık, daha temiz ve daha güvenli enerji sistemleri inşa etme çabalarını raydan çıkarma potansiyeline sahipti. Bunun yerine birçok ekonomide tam tersini gördük.”
